Cukrzyca jest chorobą metaboliczną charakteryzującą się hiperglikemią, czyli zbyt wysokim stężeniem glukozy we krwi. Choroba spowodowana jest niedostatecznym wydzielaniem insuliny, nieskutecznym działaniem tego hormonu lub kombinacją obu tych zaburzeń. W przebiegu cukrzycy dochodzi do zaburzenia nie tylko metabolizmu węglowodanów, ale również białek i tłuszczów.

Wyróżniamy trzy postacie cukrzycy:

1.       Cukrzycę typu I – dawniej nazywaną insulinozależną.

2.       Cukrzycę typu II – dawniej nazywaną insulinoniezależną.

3.       Cukrzycę wtórną – występującą, jako powikłanie innych chorób.

Insulina jest hormonem produkowanym przez komórki beta wysp trzustki. Jej produkcja i uwalnianie są bezpośrednio związane z poposiłkowym wzrostem stężenia glukozy we krwi. Dzięki insulinie glukoza dostaje się z krwioobiegu do komórek. Obrazowo można porównać ją do klucza, który otwiera glukozie drzwi do komórki. W komórkach glukoza jest wykorzystywana, jako źródło energii. Jeśli insuliny nie będzie glukoza będzie krążyła w naczyniach krwionośnych, a komórki organizmu będą głodowały. Kiedy komórkom brakuje glukozy, zmuszone są czerpać energię z innych źródeł, dlatego u zwierząt i ludzi chorych na cukrzycę zwiększa się rozpad tkanki tłuszczowej i mięśniowej.

Bezpośrednia przyczyna rozwoju cukrzycy pozostaje zazwyczaj nieznana. Na wystąpienie jej objawów ma wpływ wiele czynników, wśród których wyróżniamy: predyspozycje genetyczne, choroby spichrzeniowe, autoimmunologiczne, niektóre choroby zakaźne oraz zaburzenia endokrynologiczne (nadczynność kory nadnerczy, akromegalia). Ryzyko cukrzycy wzrasta, jeśli u pacjenta stosowana jest antykoncepcja hormonalna oraz podczas nierozważnego stosowania preparatów sterydowych.

Najbardziej rzucającym się w oczy objawem cukrzycy jest wzmożone pragnienie oraz oddawanie moczu. Kolejnym objawem jest zwiększony apetyt. Paradoksalnie, mimo pochłaniania olbrzymich ilości jedzenia chore zwierzęta często chudną, gdyż organizm nie jest w stanie przyswoić składników odżywczych. Jeśli początkowe objawy choroby nie zostaną zauważone i choroba nie będzie leczona, dojdzie do wyczerpania możliwości adaptacyjnych organizmu. Wówczas stan zwierzaka szybko ulega pogorszeniu. Pojawiają się silne osłabienie, brak apetytu, wymioty oraz gwałtownie postępujące odwodnienie. Taki stan jest bezpośrednim zagrożeniem dla życia zwierzęcia.

Aby rozpoznać cukrzycę potrzebne jest wykonanie badanie krwi. Inne badania dodatkowe: badanie moczu, usg jamy brzusznej, rtg klatki piersiowej, wykonywane są w celu wykrycia chorób współistniejących oraz ew. powikłań.

Cukrzyca jest chorobą nieuleczalną. Celem leczenia jest zapewnienie zwierzęciu dobrej jakości życia, co osiągami utrzymując poziom glukozy we krwi, w zakresie maksymalnie zbliżonym do prawidłowych wartości. Dzięki leczeniu częstotliwość groźnych dla życia zwierzaka powikłań wyraźnie się zmniejsza. Ważną korzyścią z leczenia jest też ustąpienie uciążliwych dla właściciela objawów, takich jak: nadmierne pragnienie i zwiększona częstotliwość oddawania moczu.

Jeśli cukrzyca nie jest prawidłowo kontrolowana, u pacjenta może dojść do groźnych dla życia powikłań. Do najniebezpieczniejszych zaliczamy:

1.       Hipoglikemię, czyli nadmierny spadek stężenia glukozy we krwi.

Przyczyną hipoglikemii jest podanie zbyt wysokiej dawki insuliny w stosunku do zapotrzebowania pacjenta. Może to być spowodowane błędnym obliczeniem dawki leku, nie zjedzeniu przez pacjenta posiłku po przyjęciu insuliny lub dużym wysiłkiem fizycznym. Niewielka hipoglikemia przebiega najczęściej bezobjawowo, jedynie u niektórych zwierząt widoczny będzie niepokój i zwiększona chęć do jedzenia. Jeśli na tym etapie nasz pupil otrzyma posiłek i poziom glukozy wzrośnie sytuacja zostanie opanowana. Gdy poziom glukozy spada poniżej 50 mg/dl zwierzak staje się apatyczny, pojawiają się drżenia mięśniowe i ogólne osłabienie. W dalszej kolejności wystąpią zaburzenia równowagi, drgawki i dojdzie do śpiączki hipoglikemicznej. Jeśli szybko nie zostanie udzielona pomoc medyczna konsekwencją będzie śmierć zwierzęcia.

2.       Cukrzycową kwasicę ketonową.

Kwasica ketonowa rozwija się w wyniku znacznego niedoboru insuliny. Jest to najczęściej występujące powikłanie, będące bezpośrednim następstwem cukrzycy. Zwierzęta, których leczenie nie zostanie rozpoczęte po wystąpieniu pierwszych objawów choroby, trafiają do lekarza zwykle w stanie kwasicy ketonowej. Do pierwszych objawów kwasicy zaliczamy: osowiałość, niechęć do jedzenia, wymioty, bolesność brzucha. Taki stan wymaga udzielenia szybkiej pomocy lekarskiej ze względu na szybko postępujące odwodnienie oraz gromadzenie się związków ketonowych we krwi. Jeśli pomoc nie zostanie udzielona w krótkim czasie dojdzie do otępienia, śpiączki, zaburzeń oddechowych i śmierci zwierzęcia.

3.       Hiperglikemiczny zespół hiperosmotyczny.

Zespól hiperosmotyczny jest rzadkim, ale niezwykle groźnym powikłaniem cukrzycy. Do jego rozwoju dochodzi w przypadku skrajnie wysokiego stężenia glukozy we krwi, nierzadko przekraczającego 800-1000 mg/dl. Głównym objawem są zaburzenia neurologiczne: utrata świadomości i drgawki. Rokowanie w takim przypadku jest niepomyślne. W wielu wypadkach, mimo udzielenia pomocy lekarskiej, dochodzi do śmierci zwierzęcia.

Autor: lek. wet. Monika Buza, lek. wet. Ewa Trębacz